Özel Eğitimde Farkındalık ve Öğretmen Desteği

Eğitim hakkı, başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak üzere, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Çocuk Hakları Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmelerde, en temel insani hak olarak kabul ve beyan edilmektedir. Bu hak kapsamında, ister genel ister özel olsun, eğitimin nihai amacı, bireye yeni bilgi, beceri ve anlayış kazandırarak, istenilen yönde davranış değişikliği oluşmasını sağlamaktır.

Bu yazımızda, zihinsel, bedensel, sosyal uyum ve iletişim anlamında, akranlarına kıyasla belirgin farklılık gösteren bireylerin özel eğitiminde, aile farkındalığı ve öğretmen desteğinin önemi üzerinde duracağız.

Özel Eğitim Nedir?

Özel eğitim, fiziksel, zihinsel, iletişimsel, sosyal ve duygusal gelişimlerindeki özellikler nedeniyle, normal gelişimden farklılık gösteren ve normal eğitim-öğretimden yararlanamayan, kısmen yararlanan veya yararlandığı hâlde destek programları ile eğitimlerini devam ettirebilen bireyler için; özel olarak yetiştirilmiş personel tarafından ekip anlayışıyla sunulan özel yöntem ve araçlarla gerekirse özel mekanlarda her özel gereksinimli grup için farklı olarak geliştirilmiş özel programlarla verilen eğitimdir. (Necate Baykoç Dönmez- Özel Gereksinimli Çocuklar ve Özel Eğitim-2012)

Yukarıdaki tanımlamadan yola çıkarak, özel eğitimin üç temel bileşenden oluştuğunu söyleyebiliriz.

• Özel yetiştirilmiş öğretmen
• Kişiselleştirilmiş (istisnai)  eğitim programı ve yöntemleri
• Özel bir eğitim ortamı

Özel Eğitimin Amacı Nedir?

MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği doğrultusunda, özel eğitimin amacı, Türk Milli Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri esas alınarak; özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin eğitim ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda kapasitelerini en üst düzeyde kullanmaları, üst öğrenime, meslek hayatına ve toplumsal yaşama hazırlamaktır.  

Farklı bir anlatımla, özel eğitimin amaçlarını aşağıdaki şekilde ifade etmek de mümkündür.   

• Özel öğrenme ihtiyaçlarına cevap verebilmek
• Bireyi toplumsal yaşama uyumlu hale getirmek
• Kişiye özel yetenek ve becerilerin maksimum düzeyde kullanabilmesini sağlamak

Özel Eğitim Neden Önemlidir

Sorunun cevabını “Çünkü” diyerek başlayıp, birkaç madde halinde sıralayalım. 

• Temel insani hak olan eğitime erişimde fırsat eşitliği yaratır
• En büyük yenilgi ve engelin vazgeçmek olduğunu öğretir
• Bireyin fiziksel, bilişsel, sosyal ve iletişimsel anlamda yaşadığı güçlüklerin engele dönüşmesini önler
• Derinlerde saklı kalmış yetenek ve becerileri açığa çıkarır

Kimler Özel Eğitim Almalıdır?

Özel eğitimi normal eğitimden ayıran en önemli nokta, farklı öğrenme ihtiyacı gösteren bireylere yönelik verilmesidir. Dil ve konuşma problemleri, normalüstü ve altı zekâ gelişimi, işitme ve görme

engeli, otizm, disleksi hastalıkları, özel eğitim gerektirmektedir.

Yaygın Gelişimsel Bozukluk olarak da adlandırılan otizm, henüz tıbbi tanı ve tedavisi bulunmayan,   

nörolojik bir gelişimsel bozukluktur. Genellikle, 2-3 yaş aralığında aileler tarafından fark edilir. En

önemli belirtileri arasında, göz teması kuramama, konuşmada gecikme, tekrarlayıcı davranışlar ve

çevreye karşı ilgisizlik sayılabilir.

Öğrenme güçlüğü olarak  bilinen disleksi, okuma ve yazma fonksiyonlarında bozukluğa sebep olan bir diğer nörolojik rahatsızlıktır. Çoğunlukla, çocuk ilkokula başladığında okuma güçlüğü, heceleyerek okuma, harf ya da hece atlama, harfleri ve rakamları ters algılayıp yazma şeklinde kendini fark ettirir. Ancak, iki yaşına kadar basit kelime ve cümleler ile konuşmaya başlamamış çocukların, disleksik olma olasılığı da yüksektir.

Özel eğitim ihtiyacı gerektiren bir diğer rahatsızlık türü de konuşma bozukluğudur.

Yaygın olarak kekemelik, artikülâsyon bozukluğu, sesin perde ve rezonansı ile ilgili bozuklar şeklinde kendini gösteren bu hastalık, özel dil terapileri ile tedavi edilebilmektedir.  

Özel Eğitimde Aile Farkındalığının Önemi

Çocuklarının yetersizlik ya da farklılığını utanç sebebi olarak hissetmek, onları toplumsal yaşam ve sosyal çevreden izole etmek, ailelerin  kendi elleriyle çocuklarına  verebilecekleri en büyük zarardır.  

Özel eğitimin hedeflenen amaca ulaşmasında en önemli etmenlerden biri, farkındalığı yüksek ailelerdir. Anne ve babaların, yetersizliği ya da engeli ile çocuklarını olduğu gibi kabul ediyor olması,

farkındalık anlamında atılacak ilk adımdır.

• Özel gereksinimli bir çocuğum olduğunu kabul ediyorum
• Onun eğitim ve öğrenme ihtiyaçlarının farkındayım
• Çözüm olduğunu biliyorum
• Yalnız ve çaresiz değilim
• Benim de desteğe ihtiyacım olabilir
• İşbirliğine hazırım

bilinç düzeyinde geliştirilecek aile farkındalığı, özel eğitimin olmazsa olmazları arasındadır.   

Özel Eğitimde Öğretmen Desteği

Özel öğrenim gereksinmelerine sahip bireyler ile çıkılacak uzun soluklu eğitim yolculuğunda, dümenin başındaki kaptan, sabır, hoşgörü, sezgisel güç, gelişmiş espri anlayışı sahibi özel eğitim öğretmenleridir.  

Özel eğitimde başat rol, iyi eğitim almış ve alanında uzmanlaşmış öğretmenlere düşmektedir. Bireyin öğrenme ihtiyacına uygun eğitim programı hazırlamak, hazırlanan programları bilimsel  metot ve araçları kullanarak uygulamak,  aile ve yakın çevreyi eğitim sürecinin bir parçası haline getirmek, özel eğitim öğretmenlerinin temel görevleri arasındadır..

Bitirirken

Özel gereksinimli bireylere eğitim hakkının teslim edilmesinde en önemli görevi, farkındalığı gelişmiş  aileler ile birlikte, özel eğitim öğretmenleri üstlenmektedir

Tekrar vurgulayalım!

Özel eğitim, yetersizliklerin engele dönüşmesini önleyen, saklı kalmış yetenek ve becerilerin gün yüzüne çıkmasını sağlayan sihirli bir dokunuştur.